बिहारच्या साखर उद्योगाबाबत अमित शहा यांनी काय प्रतिज्ञा केली?

पाटणा : बिहार, एकेकाळी देशातील आघाडीच्या ऊस उत्पादक राज्यांपैकी एक म्हणून ओळखले जात होते, परंतु या राज्याने आपल्या साखर उद्योगाचा मोठा ऱ्हास अनुभवला आहे. निर्यातबंदी, धोरणात्मक संघर्ष आणि गैरव्यवस्थापनामुळे या उद्योगाला मोठा फटका बसला. १९९० च्या दशकाच्या उत्तरार्धापर्यंत, बिहारमधील बहुतेक साखर कारखाने बंद पडले. आता, आगामी विधानसभा निवडणुकांपूर्वी, मोदी सरकारने या क्षेत्राला पुनरुज्जीवित करण्याचे आश्वासन दिले आहे, आणि पाटणा येथे ८०० कोटी रुपयांपेक्षा जास्त किमतीच्या प्रकल्पांचे उद्घाटन करण्यात आले आहे.

या निमित्ताने केंद्रीय सहकार आणि गृहमंत्री अमित शहा यांनी बिहारमधील साखर उद्योगाला नवसंजीवनी देण्याची प्रतिज्ञा केली आहे. या निवडणुकीत साखर उद्योग कळीचा मुद्दा बनू पाहत आहे…

३० टक्क्यांवरून ६ टक्क्यांपर्यंत घसरण

एकेकाळी देशातील एकूण साखर उत्पादनात ३० टक्क्यांहून अधिक योगदान देणारे बिहारचे स्थान आज ६ टक्क्यांपेक्षा कमी झाले आहे, असे सरकारद्वारे जारी केलेल्या आकडेवारीतून दिसून येते. दुसऱ्या महायुद्धानंतर कच्च्या मालाच्या आणि उपकरणांच्या किमती लक्षणीयरीत्या कमी झाल्याने साखर उद्योगाला सुरुवातीला मदत झाली होती. मात्र, १९३७ मध्ये २१ प्रमुख साखर उत्पादक देशांमध्ये झालेल्या आंतरराष्ट्रीय करारामुळे भारताला पाच वर्षांसाठी साखर निर्यात करण्यावर बंदी घालण्यात आली. यामुळे विशेषतः बिहारमध्ये (जे १९४२ च्या सुमारास ऊसाच्या सर्वात मोठ्या उत्पादकांपैकी एक होते) अतिउत्पादन झाले, ज्यामुळे अनेक साखर मिल्स बंद पडल्या.

१९६० च्या दशकाच्या उत्तरार्धात, खाजगी गिरणी मालक आणि सरकार यांच्यात तणाव वाढला. गिरणी मालकांना उद्योगावर अधिक नियंत्रण हवे होते. याला प्रतिसाद म्हणून, केंद्र सरकारने १९७२ मध्ये एक साखर नियंत्रण समिती स्थापन केली, ज्याने या क्षेत्राला पुनरुज्जीवित करण्यासाठी सरकारने साखर मिल्स ताब्यात घेण्याची शिफारस केली.

सरकारी ताब्यात घेतल्यानंतरही संघर्ष

या शिफारशीनुसार, बिहार सरकारने मिल्स ताब्यात घेण्यास सुरुवात केली. १९७७ ते १९८५ दरम्यान, राज्याने १५ साखर मिल्स ताब्यात घेतल्या. या गिरण्यांचे व्यवस्थापन करण्यासाठी आणि तोटा कमी करण्यासाठी १९७४ मध्ये बिहार राज्य शुगर कॉर्पोरेशन लिमिटेडची स्थापना करण्यात आली. तथापि, परिस्थिती सुधारली नाही. साखरेच्या घसरत्या किमती आणि वाढलेल्या उत्पादन खर्चामुळे या गिरण्यांना संघर्ष करावा लागला आणि त्यानंतर, एक-एक करून मिल्स बंद पडू लागल्या.

१९९६-९७ पर्यंत, बहुतेक सरकारी मालकीच्या मिल्स बंद पडल्या होत्या. या कारखान्यांनी शेतकऱ्यांचे ८.८४ कोटी रुपये आणि कर्मचाऱ्यांचे ३०० कोटी रुपये देणे बाकी होते. उद्योगाच्या या घसरणीमुळे ऊस लागवड मोठ्या प्रमाणात कमी झाली आणि अनेक ठिकाणी तिची जागा गव्हाच्या लागवडीने घेतली. १९९० च्या दशकाच्या उत्तरार्धापर्यंत, बिहारमधून ऊस लागवड जवळजवळ नाहीशी झाली होती.

साखर उद्योगाच्या पुनरुज्जीवनासाठी प्रयत्न

बिहारमध्ये आगामी विधानसभा निवडणुका जवळ येत असताना, राजकीय चर्चा तीव्र झाल्या आहेत. या पार्श्वभूमीवर, मोदी सरकारने राज्याच्या साखर उद्योगाला पुनरुज्जीवित करण्यावर लक्ष केंद्रित केले आहे. मार्च २०२५ मध्ये, केंद्रीय मंत्री अमित शाह यांनी बिहारमधील पाटणा येथे ८०० कोटी रुपयांपेक्षा जास्त किमतीच्या विविध केंद्रीय आणि राज्य सरकारच्या प्रकल्पांचे उद्घाटन केले. या उद्घाटन कार्यक्रमादरम्यान, अमित शाह यांनी सांगितले की, सरकार राज्यातील बंद पडलेल्या साखर गिरण्यांना पुनरुज्जीवित करण्यासाठी कटिबद्ध आहे. मोदी प्रशासन बिहारची औद्योगिक ताकद, विशेषतः साखर क्षेत्रात, परत आणण्यावर लक्ष केंद्रित करत आहे, असे आश्वासन त्यांनी दिले.

SugarToday ला सहकार्य करा!

साखर उद्योगाबाबत होणारा अपप्रचार थांबावा आणि या क्षेत्राचे महत्त्व सर्वत्र अधोरेखित व्हावे म्हणून ‘शुगरटुडे’ मॅगेझीन सातत्याने प्रयत्न करत आहे. अशी सकारात्मक पत्रकारिता आपल्या सहकार्याखेरीज टिकणे शक्य नाही. आम्ही वेबसाइटवर गुगल जाहिराती जाणीवपूर्वक घेत नाही. कारण त्यामुळे वाचन करण्याचा आनंद हिरावला जातो. कोणतीही वेबसाइट उघडली की नको त्या जाहिराती तुम्हाला दिसतात, कधी आक्रंदणारी मुले-महिला, तर कधी अर्धनग्न महिलांच्या जाहिराती… तर कधी अश्लील मजकुराच्या जाहिराती…. त्यातून पैसे मिळतात; पण आपण जो विषय मांडतो, त्याचे गांभीर्य संपले, शिवाय वाचकाला विनाअडथळा बातमी वा लेख वाचता येत नाहीत. अशा आर्थिक कमाईचा आम्ही त्याग केला आहे आणि आपल्या पाठिंब्याची अपेक्षा करत आहोत.

खालील क्यूआर कोड स्कॅन करून आपणास शक्य तेवढी मदत करू शकता. हा क्यूआर कोड ‘शुगरटुड’ची प्रकाशन संस्था मास मीडिया एक्स्चेंजच्या बँक खात्याचा आहे.

आपल्या सहकार्याच्या प्रतीक्षेत – संपादक

(सोबत बँक खाते क्र. देखील दिला आहे. – Mass Media Exchange (MMx) – Publisher of SugarToday. Axis Bank, Dhankawadi Branch, Pune. ac no. 922020021151467, IFSC – UTIB0001168)