शेतकऱ्यांना नुकसानभरपाई दिवाळीआधी : कृषिमंत्री

डीएसटीए परिषदेत भरणे यांची माहिती, शुगर एक्स्पोचे उद्घाटन

साखर उद्योगापुढील दुहेरी आव्हान: घटता गाळप हंगाम आणि एफआरपी-एमएसपीमधील तफावत; मंत्र्यांकडून उपाययोजनांवर चर्चा

पुणे : अतिवृष्टीमुळे सुमारे ६६ लाख एकरवरील पिकांचे नुकसान झाले आहे, त्यामुळे अडचणीत आलेल्या शेतकरी बांधवांना दिवाळी आधी नुकसान भरपाई दिली जाईल, अशी माहिती कृषिमंत्री दत्तात्रय भरणे यांनी दिली.

दी डेक्कन शुगर टेक्नोलॉजिस्ट्स असोसिएशनच्या (डी.एस.टी.ए.) पुण्यातील जे. डब्ल्यू. मॅरियट हॉटेलमध्ये आयोजित ७० व्या वार्षिक परिषदेत ते बोलत होते. यावेळी सहकारमंत्री बाबासाहेब पाटील प्रमुख पाहुणे म्हणून उपस्थित होते. संस्थेचे अध्यक्ष एस. बी. भड कार्यक्रमाच्या अध्यक्षस्थानी होते. यावेळी व्यासपीठावर सहकार आणि साखर आयुक्त दीपक तावरे, राज्य सहकारी बँकेचे प्रशासक विद्याधर अनास्कर, माजी साखर आयुक्त शेखर गायकवाड, अरविंदराव गोरे, बी. बी. ठोंबरे, आमदार अभिजित पाटील,  उपाध्यक्ष आणि संस्थेचे नियोजित अध्यक्ष सोहन शिरगावकर, उपाध्यक्ष बोखारे, एम. के. पटेल आदींची उपस्थिती होती. यावेळी मान्यवरांच्या हस्ते विविध पुरस्कारांचे वितरण करण्यात आले.

साखर उद्योगासमोर दुहेरी आव्हान

राज्याच्या साखर उद्योगासमोर सध्या दुहेरी आव्हान उभे ठाकले आहे. एकीकडे उसाचा गाळप हंगाम तीन महिन्यांवर आल्याने कारखान्यांची आर्थिक गणिते कोलमडली आहेत, तर दुसरीकडे उसाच्या एफआरपीमध्ये (FRP) सातत्याने वाढ होत असताना साखरेचा किमान विक्री दर (MSP) स्थिर असल्याने उद्योगाची आर्थिक व्यवहार्यता धोक्यात आली आहे. या गंभीर वास्तवावर कृषिमंत्री दत्तात्रय भरणे आणि सहकारमंत्री बाबासाहेब पाटील यांनी बोट ठेवले.

दोन्ही मंत्र्यांनी साखर उद्योगाच्या सद्यस्थितीचा आढावा घेताना भविष्यातील आव्हाने आणि त्यावरील उपाययोजनांवर परखड भाष्य केले.

आर्थिक नियोजनाचा अभाव आणि एफआरपी-एमएसपी तफावत: सहकारमंत्र्यांनी कान टोचले

सहकारमंत्री बाबासाहेब पाटील यांनी साखर कारखान्यांच्या, विशेषतः सहकारी कारखान्यांच्या आर्थिक नियोजनातील त्रुटींवर तीव्र शब्दांत टीका केली. ते म्हणाले, “अनेक कारखाने तोट्यात चालले आहेत कारण उसाची एफआरपी सतत वाढत आहे, मात्र साखरेची एमएसपी वाढलेली नाही. अशा परिस्थितीत, केवळ भावनिक निर्णय घेऊन आणि आपल्या आर्थिक ताळेबंदाचा विचार न करता ऊस दराची घोषणा करणे उद्योगाला संकटात टाकत आहे.”

सहकारी कारखान्यांमध्ये होणारे राजकीय हस्तक्षेप आणि कार्यकर्त्यांना सांभाळण्यासाठी होणारी अनावश्यक कर्मचारी भरती यांसारख्या चुकीच्या निर्णयांमुळे सहकारी क्षेत्र अडचणीत येत असल्याचे त्यांनी स्पष्ट केले. भविष्याचा वेध घेताना ते म्हणाले, “साखर कारखानदारी आता केवळ साखर उत्पादनापुरती मर्यादित राहिलेली नाही. इथेनॉल, वीज यांसारखी सह-उत्पादनेच आता मुख्य व्यवसाय बनली आहेत. केंद्रीय मंत्री नितीन गडकरी यांच्या ‘देशातील शेतकरी पेट्रोल तयार करणारा झाला पाहिजे‘ या संकल्पनेनुसार आपण इथेनॉल निर्मितीवर लक्ष केंद्रित करणे आवश्यक आहे.“

घटता गाळप हंगाम आणि एकरी उत्पादकतेचे आव्हान: कृषिमंत्र्यांची चिंता

कृषिमंत्री दत्तात्रय भरणे यांनी साखर उद्योगाच्या कार्यप्रणाली बाजूवर अधिक लक्ष केंद्रित केले. ते म्हणाले, “पूर्वी सहा महिने चालणारा साखर कारखाना आता केवळ तीन ते चार महिन्यांत संपतोय. हजारो कोटींची गुंतवणूक असलेले उद्योग एवढ्या कमी कालावधीसाठी चालणे हे कारखानदार, शेतकरी आणि कामगार या सर्वांसाठीच मोठे नुकसान आहे.”

यासोबतच, त्यांनी राज्यातील उसाच्या एकरी उत्पादकतेतील तफावतीवरही चिंता व्यक्त केली. “सांगली-सातारा भागात एकरी १०० ते ११५ टन ऊस निघतो, तर नगरसारख्या भागात हेच प्रमाण ४०-५० टनांवर येते. शेतकऱ्याचे एकरी उत्पादन वाढवण्यासाठी नवीन वाण आणि आधुनिक तंत्रज्ञानाचे मार्गदर्शन शेतकऱ्यांपर्यंत पोहोचवणे अत्यावश्यक आहे,” असे ते म्हणाले. गुजरातच्या गणदेवी साखर कारखान्याने ४३०० रुपयांपेक्षा जास्त दर दिल्याचे उदाहरण देत, त्यांची उच्च रिकव्हरी आणि कार्यपद्धती आपण अभ्यासली पाहिजे, असेही त्यांनी सुचवले.

तंत्रज्ञानाचा प्रसार हेच डी.एस.टी.ए.चे ध्येय

१९३६ साली सेठ लालचंद हिराचंद यांनी स्थापन केलेल्या ‘डी.एस.टी.ए.’ या संस्थेचा उद्देश साखर उद्योगात नवनवीन तंत्रज्ञान आणून शेतकऱ्याला चांगला दर मिळवून देणे हाच होता, याकडे दोन्ही मंत्र्यांनी लक्ष वेधले. आज ७० वर्षांनंतरही ही संस्था परिषदा आणि शुगर एक्सपोच्या माध्यमातून तेच कार्य करत असल्याबद्दल त्यांनी समाधान व्यक्त केले.

शेतकऱ्यांच्या पाठीशी सरकार: कृषिमंत्र्यांचे आश्वासन

राज्यात अतिवृष्टीमुळे झालेल्या नुकसानीचा उल्लेख करत कृषिमंत्री दत्तात्रय भरणे यांनी शेतकऱ्यांना दिलासा दिला. “राज्यात सुमारे ६६ लाख एकर शेतीचे नुकसान झाले आहे. या सर्व शेतकऱ्यांच्या नुकसानीचे पंचनामे करण्याचे आदेश दिले असून, दिवाळीपूर्वी सर्व नुकसानग्रस्त शेतकऱ्यांना मदत दिली जाईल,” असे आश्वासन त्यांनी दिले.

संस्थेचे अध्यक्ष एस. बी. भड यांनी प्रस्ताविकात डीएसटीएच्या कार्याचा थोडक्यात आढावा घेतला. साखर उद्योगाच्या विकासात डीएसटीएचे योगदान त्यांनी उदाहरणांसह सादर केले.

या परिषदेच्या निमित्ताने साखर उद्योगाच्या आर्थिक आणि तांत्रिक समस्यांवर सखोल मंथन झाले. आर्थिक शिस्त, तंत्रज्ञानाचा स्वीकार, एकरी उत्पादकता वाढवणे आणि इथेनॉलसारख्या सह-उत्पादनांवर भर देणे हाच या उद्योगाच्या उज्ज्वल भविष्याचा मार्ग असल्याचे दोन्ही मंत्र्यांच्या भाषणातून स्पष्ट झाले.

(पुरस्कार वितरण आणि इतर सविस्तर वृत्त लवकरच / पाहत राहा – https://sugartoday.in)