राणी चेन्नम्मा

आज गुरुवार, ऑक्टोबर २३, २०२५ युगाब्द : ५१२७
भारतीय राष्ट्रीय सौर कार्तिक दिनांक ०१, शके १९४७
सूर्योदय : ०६:३५ सूर्यास्त : १८:१०
चंद्रोदय : ०७:५६ चंद्रास्त : १९:१२
शालिवाहन शक : संवत् : १९४७
संवत्सर : विश्वावसू
दक्षिणायन
ऋतु : शरद्
चंद्र माह : कार्तिक
पक्ष : शुक्ल पक्ष
तिथि : द्वितीया – २२:४६ पर्यंत
नक्षत्र : विशाखा – २८:५१+ पर्यंत
योग : आयुष्मान् – २९:००+ पर्यंत
करण : बालव – ०९:३० पर्यंत
द्वितीय करण : कौलव – २२:४६ पर्यंत
सूर्य राशि : तूळ
चंद्र राशि : तूळ – २२:०६ पर्यंत
राहुकाल : १३:४९ ते १५:१६
गुलिक काल: ०९:२९ ते १०:५६
यमगण्ड : ०६:३५ ते ०८:०२
अभिजितमुहूर्त : ११:५९ ते १२:४६
दुर्मुहूर्त : १०:२७ ते ११:१३
दुर्मुहूर्त : १५:०५ ते १५:५१
अमृत काल : १८:५७ ते २०:४५
वर्ज्य : ०८:०९ ते ०९:५७

|| सोनियाच्या ताटी, उजळल्या ज्योती
ओवाळीते भाऊराया रे, वेड्या बहिणीची रे वेडी माया ||
भावा-बहिणीच्या नात्याचा एक तरी सण प्रत्येक समाजात असतोच.
भाऊबीजेच्या दिवशी चित्रगुप्ताची पूजा होते.

हा दिवस कायस्थ समाजाचे लोक चित्रगुप्ताची जयंती म्हणून साजरा करतात.

कार्तिक शुद्ध द्वितीयेला यमद्वितीया हे नाव आहे. हा दिवस भाऊबीज या नावानेही प्रसिद्ध आहे. या दिवशी यम आपली बहीण यमुना हिच्या घरी जेवायला गेला, म्हणून या दिवसाला यमद्वितीया असे नाव मिळाले. या दिवशी कोणत्याही पुरुषाने स्वत:च्या घरी पत्नीच्या हातचे अन्न घ्यायचे नसते. त्याने बहिणीच्या घरी जावे आणि तिला वस्त्रालंकार वगैरे देऊन तिच्या घरी भोजन करावे. सख्खी बहीण नसेल तर कोणत्याही बहिणीकडे किंवा अन्य कोणत्याही स्त्रीला भगिनी मानून तिच्याकडे जेवावे, असे सांगितले आहे.

आज यम द्वितीया आहे.

भारताच्या दुर्गा : इतिहासाच्या पानांत दडलेल्या !
राणी चेन्नम्मा या भारताच्या पहिल्या महिला स्वातंत्र्य कार्यकर्त्या होत्या. ब्रिटीश साम्राज्याविरुध्द ज्वलंत ज्वलंत नजरेने ती एकटीच उभी राहिली. राणी चेन्नम्मा त्यांना हुसकावून लावण्यात यशस्वी झाली नाही, परंतु तिने अनेक महिलांना ब्रिटीश राजवटीविरुद्ध उठवण्यास प्रवृत्त केले. ती कर्नाटकातील कित्तूर या संस्थानाची चेन्नम्मा राणी होती. आज ती कित्तूर राणी चेन्नम्मा या नावाने प्रसिद्ध आहे. तिच्याबद्दल अधिक जाणून घेण्यासाठी आपण इतिहासात काही पावले मागे जाऊ या.

राणी चेन्नम्मा यांचा जन्म काकती (कर्नाटकातील बेळगावच्या उत्तरेकडील एक लहान गाव) येथे झाला होता, जो झाशीच्या राणी लक्ष्मीबाईपेक्षा जवळजवळ 56 वर्षे आधी आहे. लहानपणापासूनच तिने घोडेस्वारी, तलवारबाजी आणि तिरंदाजीचे प्रशिक्षण घेतले. ती तिच्या धाडसी कृत्यांसाठी शहरभर प्रसिद्ध होती.
वयाच्या १५ व्या वर्षी कित्तूरचे शासक मल्लसरजा देसाई यांच्याशी राणी चेन्नम्माचा विवाह झाला.

१८१६ मध्ये पतीचा मृत्यू झाल्यानंतर तिचे वैवाहिक जीवन दुःखदायक वाटू लागले. या लग्नामुळे तिला एकुलता एक मुलगा झाला, पण नशिबाने एक दुःखद खेळ खेळला. तिच्या आयुष्यात. तिच्या मुलाने 1824 मध्ये अखेरचा श्वास घेतला आणि ब्रिटीश राजवटीविरुद्ध लढण्यासाठी एकाकी जीव सोडला.
लॅप्सचा सिद्धांत ब्रिटिशांनी मूळ राज्यांवर लादला होता. या घोषणेनुसार, मूळ राज्यकर्त्यांना स्वतःचे मूल नसल्यास मूल दत्तक घेण्याची परवानगी नव्हती. त्यांचा प्रदेश आपोआप ब्रिटीश साम्राज्याचा भाग बनला.

कित्तूरचे राज्य धारवाडचे जिल्हाधिकारी श्री. ठाकरे यांच्या प्रभारी प्रशासनाखाली आले. श्री चॅप्लिन या प्रदेशाचे आयुक्त होते. दोघांनीही नवीन शासक आणि राजवट ओळखले नाही आणि कित्तूरला ब्रिटिश राजवट स्वीकारावी लागली अशी माहिती दिली.
राणी चेन्नम्मा आणि स्थानिक लोकांनी ब्रिटीशांच्या उच्चाधिकारशाहीला जोरदार विरोध केला. ठाकरेंनी कित्तूरवर स्वारी केली. त्यानंतर झालेल्या युद्धात ठाकरेंसह शेकडो ब्रिटिश सैनिक मारले गेले.

एका लहानशा राज्यकर्त्याच्या हातून झालेला पराभव इंग्रजांना गिळून टाकण्याइतका होता. त्यांनी म्हैसूर आणि सोलापूर येथून मोठे सैन्य आणले आणि कित्तूरला वेढा घातला.
राणी चेन्नम्माने युद्ध टाळण्यासाठी सर्वतोपरी प्रयत्न केले; तिने चॅप्लिन आणि बॉम्बे प्रेसिडेन्सीचे गव्हर्नर यांच्याशी वाटाघाटी केली ज्यांच्या राजवटीत कित्तूर पडला. त्याचा काही परिणाम झाला नाही. चेन्नम्माला युद्धाची घोषणा करणे भाग पडले. 12 दिवस, शूर राणी आणि तिच्या सैनिकांनी त्यांच्या गडाचे रक्षण केले, परंतु सामान्य वैशिष्ट्याप्रमाणे, देशद्रोही आत घुसले आणि तोफांमध्ये गनपावडरमध्ये चिखल आणि शेण मिसळले. राणीचा पराभव झाला (१८२४) तिला कैद करून बैलहोंगलच्या किल्ल्यात आयुष्यभर ठेवले.

1829 मध्ये तिचा मृत्यू होईपर्यंत तिने पवित्र ग्रंथ वाचण्यात आणि पूजा करण्यात आपले दिवस घालवले.
कित्तूर राणी चेन्नम्मा ब्रिटिशांविरुद्धचे युद्ध जिंकू शकली नाही, परंतु तिने इतिहासाच्या जगात अनेक शतके आपले अस्तित्व कोरले. ओनाके ओबाव्वा, अब्बक्का राणी आणि केलाडी चेन्नम्मा यांच्यासोबत, ती कर्नाटकात शौर्याचे प्रतीक म्हणून पूजनीय आहे.

राणी चेन्नम्मा एक दंतकथा बनली आहे. स्वातंत्र्य चळवळीदरम्यान, ब्रिटिशांविरुद्धचा तिचा धाडसी प्रतिकार नाटके, गाणी आणि गाण्याच्या कथांचा विषय बनवला. लोकगीते किंवा लावणी ही एक तुकडी होती आणि संपूर्ण प्रदेशात फिरणाऱ्या गायनाच्या माध्यमातून स्वातंत्र्यलढ्याला चांगली चालना मिळाली.

11 सप्टेंबर 2007 रोजी कित्तूर चेन्नम्माचा पुतळा नवी दिल्ली येथील संसदीय इमारतीच्या आवारात बसवण्यात आला ही आनंददायी बातमी आहे. ब्रिटिश राजवटीशी लढा देणाऱ्या भारतातील सर्वात आधीच्या शासक असलेल्या शूर राणीला ही सर्वात योग्य श्रद्धांजली आहे.

१७७८: कित्तूरची राणी चन्नम्मा यांचा जन्म. (मृत्यू: २ फेब्रुवारी , १८२९)

आहिताग्नि शंकर रामचंद्र राजवाडे यांचे संस्कृत, इंग्रजी आणि फ्रेंच या भाषांवर प्रभुत्व होते. राजवाडे यांनी ज्ञानसंग्रहाच्या आधारे ‘गीताभाष्य’ या ग्रंथासह विपुल ग्रंथलेखन केले. देशभर भ्रमंती करून धर्म, तत्त्वज्ञान आणि इतिहास या विषयावर त्यांनी व्याख्याने दिली. अग्निहोत्र घेतले असल्यामुळे ‘आहिताग्नि’ ही उपाधी त्यांना मिळाली होती. काव्य, साहित्य, संगीत, नाटक, क्रीडा या विषयांमध्ये त्यांना रस होता. विवाहशास्त्र, मानवधर्मशास्त्र, प्रजननशास्त्र, मनोविज्ञानशास्त्र अशा विषयांचा त्यांचा गाढा अभ्यास होता.

१८७९: वैदिक धर्माचे पुरस्कर्ते शंकर रामचंद्र तथा अहिताग्नी राजवाडे यांचा जन्म. (मृत्यू: २७ नोव्हेंबर, १९५२)

• घटना :
  १७०७: ग्रेट ब्रिटनची पहिली संसदेची बैठक.
  १८५०: अमेरिकेत पहिले राष्ट्रीय महिला हक्क संमेलन सुरु झाले.
  १८९०: हरी नारायण आपटे यांनी करमणूक या आपल्या साप्तहिकातून स्फूट गोष्टी लिहिण्यास प्रारंभ केला आणि मराठी लघुकथेचा पाया घातला गेला.
  १९४४: दुसरे महायुद्ध – सोविएत लाल सैन्याने (Red Army) हंगेरीत प्रवेश केला.
  १९७३: संयुक्त राष्ट्रांनी (United Nations) निर्बंध घातल्यामुळे इस्त्रायल व सीरीयामधील युद्ध संपुष्टात आले.
  १९९७: सामाजिक कार्यासाठीचे जर्मनीचे योजेफ ब्यूज पारितोषिक किरण बेदी यांना प्रदान.
• मृत्यू :

२०१२: बंगाली कवी व कादंबरीकार सुनील गंगोपाध्याय यांचे निधन. (जन्म: ७ सप्टेंबर, १९३४)
२०२३ : कसोटी क्रिकेटमध्ये २०० विकेट घेणारे बिशनसिंह बेदी पहिले गोलंदाज यांचे निधन . तसेच भारतीय कसोटी क्रिकेटच्या इतिहासात २६६ विकेट घेणारे बिशन सिंह बेदी हे पहिले डावखुरे गोलंदाज आहेत. त्यांनी ६७ सामन्यात ही कामगिरी करून दाखवली. यामुळे जगातील उत्कृष्ट फिरकीपटूंमध्ये त्यांची गणना केली जात होती. ( जन्मतारीख: २५ सप्टेंबर, १९४६ )

जन्म :

१९२३: श्री विद्या प्रकाशन चे संस्थापक दामोदर दिनकर तथा मधुकाका कुलकर्णी यांचा जन्म. (मृत्यू: २२ फेब्रुवारी, २०००)
१९२४: संगीतकार, गायक व नट संगीतभूषण पं. राम मराठे यांचा जन्म. (मृत्यू: ४ ऑक्टोबर, १९८९)
१९३७: भारतीय अभिनेते, दिग्दर्शक आणि निर्माते देवेन वर्मा यांचा जन्म. (मृत्यू: २ डिसेंबर, २०१४)
१९४५: अभिनेते व नाट्यनिर्माते शफी इनामदार यांचा जन्म. (मृत्यू: १३ मार्च, १९९६)
१९७४: भारतीय पत्रकार आणि लेखक अरविंद अडिगा यांचा जन्म.