आता बगॅसपासूनही ‘हेल्दी शुगर’ : आयआयटी-गुवाहाटीचे संशोधन

गुवाहाटी- इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजी (IIT) गुवाहाटी येथील संशोधकांच्या पथकाने उसाच्या बगॅसपासून साखरेला पर्यायी नव्या स्वरूपाची साखर तयार करण्याची पद्धत विकसित केली आहे. ही साखर आरोग्यासाठी अधिक चांगली, तर जुन्या साखरेपेक्षा मधुमेहीसाठी अधिक हेल्दी आहे.

‘Xylitol’ नावाच्या, या साखरेचा पर्याय मधुमेहविरोधी प्रभावी आहे आणि साखर संश्लेषणासाठी रासायनिक पद्धती आणि पारंपारिक किण्वन प्रक्रियेशी संबंधित वेळ विलंब यांसारख्या मर्यादांवर मात करतो, असा त्यांचा दावा आहे.

नव्याने विकसित, अल्ट्रासाऊंड-सहायक किण्वन पद्धतीमध्ये उसाच्या बगॅसचा वापर केला जातो (ऊसाचे गाळप केल्यानंतर उरलेला अवशेष) साखरेचा सुरक्षित पर्याय तयार करण्यासाठी, संस्थेने मंगळवारी जारी केलेल्या प्रकाशनात म्हटले आहे.

आयआयटी गुवाहाटी येथील रसायन अभियांत्रिकी विभागाचे प्राध्यापक व्ही.एस. मोहोळकर यांनी या संशोधनाचे नेतृत्व केले आणि या टीममध्ये डॉ. बेलाचेव झेगेल टिझाझू आणि डॉ. कुलदीप रॉय यांचा समावेश आहे , ज्यांनी शोधनिबंधांचे सह-लेखन केले. हे संशोधन बायोरिसोर्स टेक्नॉलॉजी आणि अल्ट्रासोनिक्स सोनोकेमिस्ट्री या दोन समवयस्क-पुनरावलोकन जर्नल्समध्ये प्रकाशित झाले आहे.

या संशोधनाचे महत्त्व अधोरेखित करताना प्रमुख संशोधक प्रा. मोहोळकर म्हणाले, “अल्ट्रासाऊंडच्या वापराने किण्वन (आंबवणे – फर्मनटेशन) प्रक्रियेदरम्यान किण्वनाचा वेळ केवळ 15 तासांपर्यंत कमी होत नाही (पारंपारिक प्रक्रियेत सुमारे 48 तासांच्या तुलनेत), तर उत्पादनातही वाढ होते. उत्पादन जवळजवळ 20%. संशोधकांनी किण्वन दरम्यान केवळ 1.5 तास अल्ट्रासोनिकेशन वापरले, याचा अर्थ असा होतो की प्रक्रियेत अल्ट्रासाऊंड उर्जा वापरली गेली नाही. अशाप्रकारे, अल्ट्रासोनिक किण्वन वापरून उसाच्या बॅगासपासून xylitol उत्पादन ही भारतातील ऊस उद्योगांच्या पुढे एक नवी संभाव्य संधी आहे”.