नवल होर्मुसजी टाटा

आज सोमवार, मे ५, २०२५ युगाब्द : ५१२६
भारतीय राष्ट्रीय सौर वैशाख दिनांक १५ , शके १९४७
सूर्योदय : ०६:०८ सूर्यास्त : १९:०२
चंद्रोदय : १३:१० चंद्रास्त : ०२:१५, मे ०६
शालिवाहन शक : संवत् : १९४७
संवत्सर: विश्वावसू
उत्तरायण
ऋतु : वसंत
चंद्र माह : वैशाख
पक्ष : शुक्ल पक्ष
तिथि : अष्टमी – ०७:३५ पर्यंत
नक्षत्र : आश्लेषा – १४:०१ पर्यंत
योग : वृद्धि – ००:२०, मे ०६ पर्यंत
करण : बव – ०७:३५ पर्यंत
द्वितीय करण : बालव – २०:०१ पर्यंत
सूर्य राशि : मेष
चंद्र राशि : कर्क – १४:०१ पर्यंत
राहुकाल : ०७:४५ ते ०९:२२
गुलिक काल : १४:१२ ते १५:४९
यमगण्ड : १०:५९ ते १२:३५
अभिजित मुहूर्त : १२:०९ ते १३:०१
दुर्मुहूर्त : १३:०१ ते १३:५३
दुर्मुहूर्त : १५:३६ ते १६:२७
अमृत काल : १२:२१ ते १४:०१
वर्ज्य : ०२:५६, मे ०६ ते ०४:४०, मे ०६

सीता नवमी ही वैशाख महिन्यातील शुक्ल पक्षातील नवमीला साजरी केली जाते. धर्मग्रंथात असे म्हटले आहे की या दिवशी स्त्री किंवा पुरुषाने माता सीतेची पूजा केल्यास त्यांची सर्व संकटे दूर होतात. या दिवशी माता सीता त्रेतायुगात पुष्य नक्षत्रात अवतरली होती आणि म्हणूनच या दिवशी सीता नवमी साजरी केली जाते. सीता नवमीच्या दिवशी माता सीतेची पूजा केल्याने जीवनातील संकटे दूर होतात, अशी मान्यता आहे.

या सोबतच हा दिवस आपल्या जीवनातून कोणत्याही प्रकारचे रोग आणि कौटुंबिक कलह दूर करण्यासाठी देखील खूप शुभ मानला जातो.

आज सीता नवमी आहे. ( सीतेचा जन्म वैशाख शुक्ल नवमी ला झाला असे मानले जाते )

वेश घेतला बावळा, अंतरी शुद्ध ज्ञानकळा I
ऐसा सदगुरू लाघवी, नाना रंगी जन खेळवी I
बाल पिशाच्च उन्मत्त, लीला दावी तो विचित्र I
लुळा पांगळा जडमूढ, सांगेना अंतरीचे गूढ I
शंकरदासाचे लक्षण, तेथे राहे नारायण II

आपल्या भारतवर्षाचे भाग्य थोर म्हणून या सिद्ध भूमीत आजवर अनेक ईश्वरतुल्य संत सत्पुरुषांनी जन्म घेतला. त्याच परंपरेतील श्री शंकर महाराज हे एक सिद्ध आणि अवलिया पुरुष होते.
शंकर महाराजांचा आवडता क्रमांक होता १३. कारण विचारले असता ते म्हणत ” सबकुछ तेरा, कुछ नाही मेरा” महाराज वेगवेगळ्या ठिकाणी वेगवेगळ्या नावांनी प्रसिद्ध आहेत.

आज शंकर महाराज समाधी दिन आहे (वैशाख शुद्ध अष्टमी शके १८६९ )

गौरव म्हणून ५ मे हा जागतिक व्यंगचित्रकार दिन म्हणून साजरा करण्यात येतो. जगभरात व्यंगचित्र आणि व्यंगचित्रकारांना मानचे स्थांन आहे.

भारतीय समाजावरही व्यंगचित्राचा फार मोठा प्रभाव पडलेला आहे. बाळासाहेब ठाकरे आणि आर. के. लक्ष्मण ही दोन नावे त्यासाठी पुरेसी आहेत. व्यंगचित्रकार या पेशाला आर.के. लक्ष्मण यांनी ओळखच नव्हे, तर प्रतिष्ठा मिळवून दिली.

व्यंगचित्रातून आलेल्या चटकदार, चमकदार कल्पना केवळ हास्यणनिर्मितीसाठी आलेल्या नसतात, त्यामागे व्यंगचित्रकाराचा गहन अभ्यास, सखोल चिंतन असते.
जीवन पध्दतीवर एका वेगळ्या दृष्टिकोनातून भाष्य केलेले असते, वेगळ्या कोनातून प्रकाश टाकलेला असतो. व्यंगचित्रकार हा स्वत:शीही संवाद साधणारा असतो. आत्मपरीक्षण करणारा असतो. समाजात वावरत असतांना, आजू-बाजूला घडणा-या घटनांचा अन्वययार्थ लावत असतो.

अंतर्मुख होऊन विचार करतो आणि कल्पनाशक्ती, विनोदबुध्दी यांची जोड देऊन व्यंगचित्र रेखाटतो. त्यातील उपहास काहींना झोंबणारा असू शकतो. मात्र ही व्यंगचित्रे कालजयी असू शकतात. गरीबी, निरक्षरता, भ्रष्टाचार, बेरोजगारी, पाणीटंचाई आणि मानवी जीवनातील दु:ख, अपमान, वियोग, उपेक्षा, अपेक्षाभंग, अपयश, निन्दा, दुरावा, भीती, काळजी या समस्या जोपर्यंत आहेत तोपर्यंत अशी व्यंगचित्रे येतच राहणार.
अशा परिस्थितीत आपल्या जीवनात हास्यी आणि विनोद नसता तर आपले जगणे बेचव झाले असते. व्यंगचित्रातून मिळणारा आनंद हा माणसाला त्याचे दु:ख क्षणभर का होईना विसरायला भाग पाडतो. म्हणूनच जीवनानंद देणा-या या व्यंगचित्रक्षेत्रातील सर्व मुशाफिरांना मानाचा मुजरा.

आज जागतिक व्यंगचित्रकार दिन आहे

युरोप खंडामध्ये एकुण ५० मान्यताप्राप्त व सार्वभौम देश आहेत. ह्यामधील कझाकस्तान व्यतिरिक्त इतर सर्व देश युरोपाच्या परिषदेचे सदस्य आहेत तर २००७ सालापासून २७ युरोपियन देश युरोपियन संघाचे सदस्य आहेत.

आज युरोप दिन आहे.

१९१६: ग्यानी झॆलसिंग भारताचे माजी राष्ट्रपती यांचा जन्म. (मृत्यू: २५ डिसेंबर १९९४)

औदुंबर
ऐल तटावर पैल तटावर हिरवळी घेऊन
निळासावळा झरा वाहतो बेटाबेटांतुन
चार घरांचे गाव चिमुकले पैल टेकडीकडे
शेतमळयांची दाट लागली हिरवी गर्दी पुढे
पायवाट पांढरी तयातून अडवी तिडवी पडे
हिरव्या कुरणांमधुन चालली काळया डोहाकडे
झाकळूनी जल गोड काळिमा पसरी लाटांवर
पाय टाकु नी जलात बसला असला औदुंबर

बालकवी त्र्यंबक बापुजी ठोंबरे
१९१८: त्र्यंबक बापूजी ठोमरे उर्फ बालकवी तथा निसर्गकवी यांचे निधन. (जन्म: १३ ऑगस्ट १८९०)

उद्योगपती, पद्मभूषण नवल होर्मुसजी टाटा – यांचा जन्म सुरत येथे ३० ऑगस्ट १९०४ रोजी एका मध्यमवर्गीय कुटुंबात झाला. अहमदाबाद येथील अॅडव्हान्स मिल्समध्ये स्पिनिंग मास्टर असलेले त्यांचे वडील १९०८ मध्ये मरण पावले. त्यानंतर कुटुंब नवसारी येथे स्थलांतरित झाले. त्यांच्या आईचे उत्पन्न भरतकामातून मिळत होते. नवल यांना नंतर जे.एन. पेटिट पारसी अनाथाश्रमात कौटुंबिक मित्रांनी पाठवले.

नवल यांचे नशीब आणि जीवन बदलून गेलेल्या एका भाग्यवान वळणावर, रतनजी टाटा (sr) यांच्या पत्नी नवजबाई यांनी त्यांना अनाथाश्रमातून दत्तक घेतले. लेडी टाटा यांनी दत्तक घेतले तेव्हा नवल १३ वर्षांचा होते.

नवल यांनी नंतर बॉम्बे युनिव्हर्सिटीमधून अर्थशास्त्र विषयात पदवी प्राप्त केली आणि लेखाशास्त्रातील अभ्यासक्रमासाठी लंडनला गेले.
१९३० मध्ये, ते टाटा सन्समध्ये डिस्पॅच क्लर्क-सह-सहाय्यक सचिव म्हणून रुजू झाले आणि लवकरच ते टाटा सन्स लिमिटेडचे सहाय्यक सचिव बनले. १९३३ मध्ये ते विमान वाहतूक विभागाचे सचिव बनले आणि पाच वर्षांनंतर ते वस्त्रोद्योग विभागात एक्झिक्युटिव्ह म्हणून रुजू झाले.

१९३९ मध्ये ते टाटा मिल्सचे संयुक्त व्यवस्थापकीय संचालक बनले – टाटाद्वारे चालवल्या जाणाऱ्या कापड गिरण्यांची नियंत्रक कंपनी आणि १९४७ मध्ये ते तिचे व्यवस्थापकीय संचालक बनले. १ फेब्रुवारी १९४१ रोजी ते टाटा सन्सचे संचालक झाले. त्यांनी १९४८ मध्ये टाटा ऑइल मिल्स कंपनी लिमिटेडचे व्यवस्थापकीय संचालक म्हणून पदभार स्वीकारला. ते अहमदाबाद येथील टाटा समूहाच्या अहमदाबाद अॅडव्हान्स मिल्सचे अध्यक्षही होते.

काही वर्षांत ते इतर कापड गिरण्या आणि तीन इलेक्ट्रिक कंपन्यांचे अध्यक्ष बनले. सक्रिय संचालकातून ते पुढे टाटा सन्सचे उपाध्यक्ष झाले. तीन टाटा इलेक्ट्रिक कंपन्या, चार कापड गिरण्या आणि सर रतन टाटा ट्रस्ट यांच्या व्यवस्थापनासाठी ते थेट जबाबदार होते. टाटा सन्सच्या संचालक मंडळावर ते जेआरडी टाटा यांचे सर्वात जास्त काळ काम करणारे सहकारी आणि जवळचे सहकारी होते.
इतर कंपन्या – त्यांनी तुलसीदास किलाचंद, रामेश्वर दास बिर्ला, अरविंद मफतलाल आणि इतरांसोबत बँक ऑफ बडोदाचे संचालक म्हणूनही काम केले.
इतर उपक्रम – नवल टाटा १९४९ मध्ये आंतरराष्ट्रीय कामगार संघटनेच्या प्रशासकीय मंडळाचे सदस्य बनून कामगार संबंधांमध्ये आंतरराष्ट्रीय स्तरावर मान्यताप्राप्त अधिकारी बनले.

तीन दशकांहून अधिक काळ आंतरराष्ट्रीय कामगार संघटनेत त्यांचा सहभाग भारतासाठी अत्यंत फलदायी ठरला. आंतरराष्ट्रीय कामगार संघटनेच्या प्रशासकीय समितीवर तेरा वेळा निवडून येण्याचा विक्रम त्यांच्या नावावर आहे. ते ILOच्या कुटुंब नियोजन कार्यक्रमाचे संस्थापक आहेत. ते – इन पर्सुइट ऑफ इंडस्ट्रियल हार्मनी: एन एम्प्लॉयर्स पर्स्पेक्टिव्ह बाय नेव्हल एच. टाटा (1976), ए पॉलिसी फॉर हार्मोनियस इंडस्ट्रियल रिलेशन्स (1980), नेव्हल एच. टाटा, सीव्ही पावसकर, मजुरी समस्या आणि औद्योगिक अशांतता यांसारख्या अहवालांचे लेखक आहेत. बीएन श्रीकृष्ण (1982).

१९६६ मध्ये, त्यांची केंद्र सरकारने स्थापन केलेल्या नियोजन आयोगाच्या कामगार पॅनेलचे सदस्य म्हणून नियुक्ती करण्यात आली होती.

त्यांनी क्रीडा क्षेत्रात योगदान दिले, इतर अनेक उपक्रमांशी निगडीत होते आणि सामाजिक, शैक्षणिक आणि कल्याणकारी कार्यात त्यांनी वरिष्ठ पदे भूषवली. ते भारतीय हॉकी फेडरेशनचे पंधरा वर्षे अध्यक्ष होते आणि १९४८, १९५२, आणि १९५६ मध्ये भारतीय हॉकी संघाने ऑलिम्पिक सुवर्णपदक जिंकले तेव्हा ते प्रमुख होते.

पुरस्कार आणि सन्मान – प्रजासत्ताक दिनी, १९६९ रोजी भारताच्या राष्ट्रपतींनी नवल यांना पद्मभूषण पुरस्काराने सन्मानित केले. त्याच वर्षी त्यांना औद्योगिक शांततेतील त्यांच्या भूमिकेसाठी मान्यता देण्यात आली आणि सर जहांगीर गांधी पदक देण्यात आले. तसेच त्यांना राष्ट्रीय कार्मिक व्यवस्थापन संस्थेचे आजीवन सदस्यत्व बहाल करण्यात आले.

१९८९: उद्योगपती, पद्मभूषण नवल होर्मुसजी टाटा यांचे निधन. (जन्म: ३० ऑगस्ट, १९०४ – मुंबई)

घटना :
१२६०: कुबलाई खान हा मंगोलियाचा सम्राट बनला.
१९०१: पं. विष्णू दिगंबर पलुस्कर यांनी लाहोर येथे गांधर्व महाविद्यालयाची स्थापना केली.
१९३६: इटालियन सैन्याने इथिओपियातील आदिसअबाबा शहराचा ताबा घेतला.
१९५५: पश्चिम जर्मनीला सार्वभौमत्व प्राप्त झाले.
१९६४: युरोप परिषदेने ५ मे हा युरोप दिन घोषित केला.
१९९७: जयदीप आमरे या साडेपाचवर्षीय बालकाने गोव्यातील मांडवी नदी पोहून पार केली. एवढ्या छोट्या बालकाने ही नदी पोहून पार करण्याची ही पहिलीच घटना आहे.
१९९९: दक्षिण पाकिस्तानातील हडप्पा येथे केलेल्या उत्खननात पुरातत्त्ववेत्त्यांना सर्वात प्राचीन लिपीचे अवशेष मिळाले.

• मृत्यू :
१९४५: गायनाचार्य पं. रामकृष्णबुवा वझे यांचा पुणे येथे निधन. (जन्म: २८ नोव्हेंबर, १८७४)

२००६: पद्मभूषण पुरस्कार सन्मानित ज्येष्ठ संगीत दिगदर्शक नौशाद अली ज्येष्ठ संगीत दिगदर्शक यांचे निधन. ( जन्म : २५ डिसेंबर, १९१९ )
२०१२: भारतीय क्रिकेटपटू सुरेंद्रनाथ यांचे निधन. (जन्म: ४ जानेवारी १९३७)

जन्म :
१४७९: शिखांचे तिसरे गुरू – गुरू अमर दास यांचा जन्म. (मृत्यू: १ सप्टेंबर, १५७४)
१९११: भारतीय शिक्षक व कार्यकर्ते प्रितलाता वडेदार यांचा जन्म. (मृत्यू: २३ सप्टेंबर, १९३२)
१९८९: लक्ष्मी राय तमिळ अभिनेत्री यांचा जन्म.